یکی از مسائل و معضلات اساسی که افغانستان با آن دست‌ و پنجه نرم کرده و عامل افزایش سایر مشکلات شده افزایش کشت و قاچاق مواد مخدر است.

در زمان زمامداری «محمد ظاهرشاه» آخرین پادشاه و «سردارمحمد داوود خان» نخستین رئیس جمهور، افغانستان کم‌ترین آمار کشت مواد مخدر را داشت که تمام این مواد افیونی نیز تحت نظارت دولت تنها جهت استفاده آن برای ساخت دارو صورت می‌گرفت.

با پایان کار دولت سردارمحمد داوود خان و روی کار آمدن رژیم کمونیستی، ناامنی‌ها در برخی مناطق شکل گرفته و با گذشت هر روز افزایش یافت که این ناامنی تا امروز هم به صورت گسترده‌ای وجود دارد.

آغاز قاچاق به خارج

در این میان، ناامنی رابطه مستقیمی با کشت و قاچاق مواد مخدر یافت، یعنی به هر پیمانه که ناامنی افزایش یافت، فرصت کشت و قاچاق این مواد نیز بیشتر شد تا اینکه در زمان جنگ‌های داخلی، با همکاری و تشویق دستگاه اطلاعاتی «ISI» پاکستان، گروه‌های مافیایی اقدام به آغاز قاچاق مواد مخدر به خارج از کشور کردند.

افغانستان در زمان جنگ‌های داخلی و طالبان بیشترین آمار کشت و قاچاق مواد مخدر را داشت، در اکثر ولایت‌ها این مواد افیونی در تمام زمین‌ها و حتی کنار جاده‌ها و شاهراه‌ها کشت می‌شد.

این روند ادامه داشت، طالبان اقدامی برای نابودی کشتزارهای مواد مخدر نمی‌کرد، تا اینکه دولت طالبان توسط نظامیان آمریکایی و اروپایی با دستور «جورج دبلیو بوش» رئیس جمهور سابق آمریکا سرنگون شد و نظام جدیدی در کابل مستقر شد.

افغانستان کشور مهم صادرکننده مواد مخدر

به هر روی، افغانستان از سال ۱۹۹۲ به این طرف یکی از کشورهای مهم صادرکننده مواد مخدر در جهان است، صادرات غیرقانونی که با گذشت هر روز افزایش می‌یابد.

حضور گسترده و صدها هزار نفری غرب در افغانستان نه‌تنها که مانع کشت و قاچاق مواد مخدر افغانستان نشد، بلکه در تسریع و افزایش آن نقش موثری ایفا کرد.

سربازان غرب به جای مخالفت از کشت و قاچاق مواد مخدر از این روند حمایت کردند، تا حدی که میزان حضور نظامیان خارجی در هر ولایتی را با میزان کشت مواد مخدر می‌توان بررسی کرد.

در ولایت «هلمند»افغانستان بیشترین نظامیان خارجی بویژه انگلیسی و آمریکایی حضور داشت، در همین ولایت اکنون و سال‌های گذشته بیشترین آمار کشت مواد مخدر بویژه تریاک صورت گرفت، تا حدی که بیشتر از ۵۰ درصد تمام مواد مخدر تولید شده افغانستان در زمین‌های هلمند کشت می‌شود.

مبارزه ناکام با مواد مخدر

همزمان با حضور نظامیان خارجی زمزمه‌هایی برای نابودی مواد مخدر نیز آغاز شد، وزارتی زیر نام «وزارت مبارزه با مواد مخدر» آغاز به فعالیت کرد و بسیج‌هایی نیز از سوی دولت شکل گرفت.

علمای دینی شیعه و سنی در سال ۲۰۰۴ میلادی فتوایی مبنی بر حرام بودن کشت مواد مخدر صادر کردند، همزمان با آن دولت کشت و قاچاق آن را جرم دانست و تأکید بر مجازات عاملان آن کرد.

از سال ۲۰۰۱ میلادی تاکنون دست‌کم ۸ میلیارد دلار برای مبارزه با این پدیده مصرف شد، ضمن اینکه نیروهای زیاد دولتی به جای تأمین امنیت، در تخریب کشتزارها بکار گرفته شد.

این تلاش‌ها و ده‌ها مورد دیگر نتیجه‌ای نداد، کشت مواد مخدر برعکس خواست افغانستانی‌ها افزایش یافت تا حدی که دولت کابل در حقیقت از نابودی کامل آن عاجز مانده است.

معاون وزارتی که پرده از روی حقایق برداشت

دلائل ناکامی مبارزه با مواد مخدر را می‌توان در سخنان «هارون‌الرشید شیرزاد» معاون سابق وزارت مبارزه با مواد مخدر پیدا کرد، وی ۲ سال پیش با تأکید بر اینکه دست خارجی‌ها در پشت افزایش کشت و قاچاق مواد مخدر است، گفته بود که این پدیده با همکاری و تشویق مافیاهای خارجی بیشتر شده است.

وی سازمان ملل متحد و سایر سازمان‌های بین‌المللی را متهم به عدم همکاری در راستای مبارزه با مواد مخدر کرده و گفت: جامعه جهانی در کنار اینکه ما را تنها گذاشته، بر ما فشار وارد می‌کند که از کشت و تولید مواد مخدر جلوگیری کنیم، اما دولت به تنهایی قادر به از بین بردن این پدیده شوم نیست.

شیرزاد افزود: در بیش از یک دهه گذشته حدود ٢٠ درصد کمک‌های مالی در عرصه نابودی کشت مواد مخدر، از طریق دولت و متباقی از سوی کشورهای کمک‌کننده به مصرف رسیده است.

وی همچنین تصریح کرد: قاچاقچیان بزرگ مواد مخدر در کشورهای جهان وجود دارند، اما جامعه جهانی در شناسایی و دستگیری آنها اقدام نکرده و ملامتی را به دوش دولت کابل می‌اندازد.

معاون وزارت مبارزه با مواد مخدر گفت: اگر جامعه جهانی در دستگیری قاچاقچیان بین‌المللی اقدام کند، خود به خود کشت و قاچاق مواد مخدر کاهش می‌یابد.

وی همچنین افزود: با وجود این که بیشترین تریاک در افغانستان کشت می‌شود، اما ۳ درصد سود ناشی از آن، به کشاورزان می‌رسد و ٩٧ درصد آن، به جیب قاچاقچیان خارجی انتقال می‌یابد.

گفتنی است که بر اساس تازه‌ترین گزارش وزارت مبارزه با مواد مخدر افغانستان، حدود ۲۰۱ هزار هکتار زمین کشاورزی افغانستان برای کشت مواد مخدر بکار رفته و حدود ۴ هزار و ۸۰۰ تن مواد مخدر در سال ۲۰۱۶ کشت شده است.