یادداشت: احمد ولی مسعود، برادر احمدشاه مسعود قهرمان ملی افغانستان است. احمد ولی مسعود، درسال های دهه ی هشتاد هم رزم برادرش بود. پس از روی کارآمدن حکومت آقای برهان الدین ربانی درسال ۱۹۹۲ به فعالیت های سیاسی ودیپلوماتیک روی آورد. او مدت طولانی سفیرافغانستان دربریتانیا بود. احمد ولی مسعود درسال دوهزاروچهار در لویه ی جرگه ی تصویب قانون اساسی کنونی افغانستان عضویت داشت وحالا هم مصروففعالیت های فرهنگی وسیاسی درکابل است.
س: شمال افغانستان از بدخشان تا فاریاب ناامن است. به باور بسیاری‌ها شمال افغانستان حوزۀ نفوذ جریان‌های سیاسی ضد طالبان بود، چه شد که طالبان جنگ را به شمال گسترش دادند؟
مسعود: طالبان، پروژۀ پاکستان است.این پروژه تازه طراحی نشده است، بلکه بیست سال عمر دارد. اهداف پاکستان منحصر به جنوب افغانستان نبود و نیست. طالبان در آغاز توانستند بیشترخاک افغانستان را بگیرند. بعد ایتلاف جهانی ضد تروریسم، به کمک جبهه مقاومت”ائتلاف شمال”، گروه طالبان را شکست دادند. پس ازآن آقای کرزی روی کارآمد. کرزی سیاست غلطی را درپیش گرفت. سیاست کرزی دلجویی از طالبان بود. کرزی می‌خواست با حفظ دسته‌های طالبان در جنوب، هم برای خودش یک پایگاه قومی ایجاد کند وهم از آنان حربۀ فشارعلیه سران جبهۀ مقاومت ضد بسازد. جبهۀ مقاومت ضد طالبان توسط احمدشاه مسعود ایجاد شده بود واعضای برجستۀ آن، شریک حکومت آقای کرزی بودند. پاکستان هم ازسیاست آقای کرزی استفاده کرد وبه تقویت دوبارۀ طالبان پرداخت. حالا که نیروهای ناتو افغانستان را ترک می‌کنند، طالبان و پاکستان ازاین خلا استفاده کردند و جنگ را به شمال بردند، البته اهداف طالبان و حامیان شان در پاکستان، به شمال افغانستان هم محدود نیست، آنان می‌خواهند، آسیای میانه را هم ناآرام کنند. می‌خواهم بگویم که طالبان پدیده بومی درشمال افغانستان نیست، بلکه پول فراوان هزینه شده و اکمالات نیرومند صورت گرفته تا طالبان به شمال برده شوند. پاکستان وشرکایش پروژۀ کلانی را طرح کرده اند و طالبان و جنگجویان خارجی ابزار آن است.
س: حضور جنگجویان ازبکستانی، تاجیکستانی وچچنی درناآرامی‌های شمال افغانستان چقدر محسوس است؟
مسعود: تعداد زیاد این جنگجویان در شمال حضور دارند. هدف این جنگجویان، گسترش جنگ به آسیای میانه است. این جنگجویان به قول خودشان می‌خواهند “بهارآسیای میانه” را رقم بزنند. این جنگجویان ابزار هستند، حامیان شان در پاکستان، آنان را بخاطرحکومت کردن، درست نکرده اند، آنان صرف ماشین جنگ و ویرانی هستند.
س: گفتید که پاکستان و شرکایش جنگ را به شمال افغانستان گسترش دادند. گزارش‌هایی وجود دارد که عربستان و قطرهم به نحوی با ناآرامی‌های شمال افغانستان پیوند دارند، وقتی می‌گویید شرکای پاکستان، اشارۀ تان به همین کشورها است؟
مسعود: ببینید درافغانستان برداشت عموم این است که کشورهایی که نام بردید، درناآرامی‌های اخیردست دارند.من گفتم که پول فراوان مصرف شد تا طالب به شمال برده شود و ازفاریاب تا بدخشان جبهۀ جنگ ایجاد کند. این پول حتما ازخارج می‌آید. چند طالب برهنه پا و یا چند جنگجوی مربوط به کشورهای آسیای میانه پول فراوان فراهم کرده نمی‌توانند. معلوم دار است که این پول را کشورهای ثروتمند فراهم می‌کنند.
س: پس از دید شما هدف مهم این کشورها علاوه برناامن سازی شمال افغانستان، ایجاد مشکل برای روسیه است؟
مسعود: معلوم دار است که این کشورها، اهداف کلان خود را دارند. این پول‌ها به خاطر گل روی چند طالب بی‌سواد مصرف نمی‌شود، هرکشوری اهداف کلان خود را دارد. کشورهایی که با هم دیگرتضاد منافع دارند، برای هم دیگرمشکل ایجاد می‌کنند، من موضوعی را که شمال درپرسش تان مطرح کردید، رد کرده نمی‌توانم.
س: پس از این که در کندز، طالبان به موفقیت‌های دست یافتند، گزارش‌های منتشر شد که برخی از فرماندهان جبهۀ مقاومت ضد طالبان همان فرماندهانی که درنیمه دوم دهه نود علیه طالبان می‌جنگیدند فعال شدند ودرفعالیت نظامی ضد طالبان سهم گرفتند، آیااین فعالیت‌های ضد طالبان در شمال، خودجوش است یا دولت افغانستان آن را برنامه ریزی کرده است؟
مسعود: این فعالیت‌ها خودجوش است. عکس العمل مردم وفرماندهان محلی خودجوش است. مردم می‌خواهند ازجان ومال خود دفاع کنند، وقتی می بینند که حکومت مرکزی دردفاع ازآنان ناتوان است، خود دست به کارمی شوند. حکومت مشکلات زیاد دارد، حتا نتواسته نیروهای رسمی امنیتی را منسجم کند وعوامل نفوذی طالبان وستون پنجم را مهار کند.
س: در کابل هم شاهد یک سری فعالیت‌های سیاسی هم استیم، مثلا آقای عبدلرب الرسول سیاف در کابل جمعی را دراطراف خودش جمع کرده است و وزیرخارجه آقای صلاح الدین ربانی هم به بدخشان بود برای بسیج مردم برضد طالبان، فعالیت‌های این رهبران تاچه حد هماهنگ است؟
مسعود: فعالیت های رهبران هم پراکنده است. آنان هم تاهنوز فعالیت‌های خودشان را نتوانسته اند، منسجم کنند.
س: شما تصور نمی‌کنید که تمام جریان‌های ضد طالبان درافغانستان یک ایتلاف کلان سیاسی را به وجود بیاورند؟ اخیرا گفته شده است که رهبران سیاسی افغانستان آنانی که قبلا برضد طالبان جنگیده اند، به دولت پیشنهاد کرده کمک کرده اند وقرار است درهماهنگی با دولت، فعالیت های برضد طالبان درشمال انجام دهند؟
مسعود: فکرنمی‌کنم که به این ساده‌گی هماهنگی ایجاد شود. برخی از رهبران سیاسی وفرماندهان فکرمی کنند که حالا وضعیت شبیه نیمه دوم دهه ی نود است ومی توانند مثل آن زمان، دربرابرطالبان مقاومت کنند.شرایط امروز با وضعیت آن روز، فرق می کند. در دوره مقاومت علیه طالبان درنیمۀ دوم دهه ی نود تا سال دوهزار ویک، وضعیت روشن بود، دوست ودشمن واضح بود، دیدگاه وخط فکری رهبری مقاومت شادروان احمد شاه مسعود، روشن بود. شما اگرحالا بروید ویک منطقه را تصفیه کنید،اگررهبری سیاسی دولت افغانستان هم فکروهم نظرشما نباشد، ان منطقه را دوباره ازدست می دهید.رهبری سیاسی دولت افغانستان، درحال حاضردید روشن وواضح ندارد. برای این که قربانی ها وزحمات شما نتیجه بدهد، باید رهبری سیاسی دولت افغانستان، رییس جمهور افغانستان با شما هم نظروهم فکرباشد. تا هنوز روشن نیست که رییس جمهور چه دیدگاه وخط فکری دارد، چه تعریفی ازطالبان ودوست ودشمن دارد. برنامه های بدیلش چیست؟ مذاکره با طالبان به جایی نرسید، تلاش برای نزدیکی با پاکستان شکست خورد وکل این برنامه ها افتضاح بود. حالا که این برنامه ها شکست خورده، برنامه ی بدیل چیست؟ تازمانی که جریان های سیاسی ضد طالبان و رهبری سیاسی دولت، روی این نکات به توافق نرسند، ایجاد یک چترکلان ملی وتغییر دروضعیت، ممکن نیست.
س: روسیه چه کمکی به امنیت افغانستان کرده می‌تواند؟
مسعود: روسیه هم مثل امریکا وکشورهای عضو ناتو، حق دارد، دربرابر دشمنانش بیاستد. من فکر نمی‌کنم که روسیه در برابر ناامن شدن شمال افغانستان بی تفاوت باشد. موضوعات کمک واین مسایل را باید دولت ها هماهنگ کنند،من دراین مورد چیزمشخصی گفته نمی توانم.
س: آیاامکان ایجاد هم سویی میان ناتو وروسیه در مساله افغانستان وجود دارد، با توجه به اختلاف های ناتو وروسیه در مورد بحران سوریه وتحولات شرق میانه؟
مسعود: بلی امکان هم سویی وجود دارد، اگراراده ی لازم برای مبارزه با ترور وجود داشته باشد. در سال های دهه هشتاد میلادی ایران وامریکا که روی خیلی مسایل اختلاف داشتند وحالا هم دارند، به مجاهدین{ نیروهای ضد شوروی } درافغانستان مشترکا کمک می کردند. حالا هم امکان هم سویی ناتو وروسیه با وجود اختلاف های شان درمساله افغانستان وجود دارد. یک نکته دیگر را می خواهم بگویم که هیچ کشوری نباید ازتروریسم منحیث ابزار علیه رقیبانش استفاده کند. تروریسم دوست هیچ دولتی شده نمی تواند.
س: خوب جناب مسعود، برمی‌گردیم به کابل، از دید شما تجربه حکومت وحدت ملی چگونه بود، چه دست آوردها و ناکامی‌ها دارد در این یک سال؟
مسعود: ببنیید، اولاً من با اصطلاح حکومت وحدت ملی موافق نیستم. این اسم با مسما نیست. حکومت وحدت ملی زمانی تشکیل می‌شود که همه نیروهای سیاسی موجود درجامعه درآن سهم داشته باشند، چیزی که حالا ما داریم، حکومت ایتلافی دو تیم انتخاباتی است. دراین یک سال، آقایان رییس جمهور غنی ورییس اجرایی عبدالله عبدالله، دستاورد چندانی ندارند، نا امنی زیاد شد، اقتصاد خراب شد، مهاجرت‌ها بیشترشد و حتا انسجام وهماهنگی دردرون دولت هم حالا وجود ندارد. مشکلات بسیار زیاد است.این حکومت فکر نمی کنم که انتخابات پارلمانی را بتواند درسال آینده، برگزار کند. من فکرمی کنم که نیروهای سیاسی بیرون دولت باید فشار بیاورند تا حکومت اصلاحات جدی بیاورد.

سپاس جناب مسعود.