افغانستانی‌ها با فراز و فرودهایی که طی ۱۵ سال پیموده، پیشرفت‌های نیز داشته‌اند، بخشی از این پیشرفت‌ها حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی است، شبکه‌های که رصد آنچنانی از سوی دولت و دستگاه اطلاعاتی این کشور نمی‌شود.

نقش فیسبوک در بین مردم

نقش شبکه‌های اجتماعی در جامعه به مراتب بالاتر از رسانه‌ها است، اگر در منطقه‌ای اتفاقی بیفتد مردم بی‌درنگ به سمت این شبکه‌ها می‌شتابند تا از آخرین جزئیات آن رویداد اطلاع یابند.

حتی خبرنگاران تلویزیون‌ها و خبرگزاری‌ها بیشتر اخبار فوری خود را از همین شبکه‌ها می‌گیرند، عکس، ویدیو و تازه‌ترین جزئیات اخبار را می‌توان از شبکه‌های اجتماعی بویژه «فیسبوک» که بیشتر از همه در این کشور جا باز کرده، می‌توان به وفور پیدا کرد.

موج‌های برخواسته مدنی در کابل و ولایات بیشتر زائیده همین فیسبوک است، افغانستانی‌ها از همین طریق باهم هماهنگ شده و جنبش‌هایی را در دنیای واقعی خود راه‌اندازی می‌کنند.

برعلاوه اطلاع از اخبار، افغانستانی‌ها بیشتر رویدادها و مواضع دولتی و غیردولتی‌ها را از طریق همین فیسبوک نقد کرده و راه‌حل‌هایی جستجو می‌کنند.

نحوه استفاده طالبان

با وجود این سهولت، اکنون مهم‌ترین عوامل و گروه‌های مخالف دولت نیز از این قاعده مستثنی نبوده و حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی پیدا کرده‌اند.

طالبانی که در فیسبوک حضور فعال‌تر از مردم عادی دارند اعضای فعال‌تر طالبان نیز محسوب می‌شوند، آنها وظیفه اجرای حملات گروهی و انتحاری را عهده‌دار نیستند، بلکه بیشتر در تلاش راه‌اندازی موج‌های مخالفت علیه دولت هستند.

این افراد برای دستیابی به تازه‌ترین رویدادها و اخبار با خبرنگاران، سیاسیون و فعالان مدنی در فیسبوک دوست شده‌اند تا از این راه لقمه‌های بیشتر از سفره همگانی فیسبوک بردارند.

انتشار تازه‌ترین حملات و فعالیت‌های طالبان، نقد و نظر پُست‌های فیسبوکی و همچنین راه‌اندازی شایعات مهم‌ترین محوریت فعالیت این طالبان فیسبوکی هستند، چیزی که بیشتر به صورت گروهی انجام می‌شود.

طالبان فیسبوکی با یکدیگر دوست هستند، چند نفر آنها عوامل اصلی هستند یعنی راه‌اندازان اصلی‌ترین و تازه‌ترین شایعات و پخش کنندگان تازه‌ترین فعالیت‌های طالبان به عهده همین‌ها است.

سایر طالبان فیسبوکی با تأیید نظرات در زیر پُست‌ها، آن را هم‌رسانی می‌کنند تا به نحوی حقانیت موضوع را به افغانستانی‌ها تثبیت کنند.

طالبان در خانه مجازی مردم

اینکه شبکه‌های اجتماعی جوامع کوچکی را تشکیل داده در آن شکی نیست، هر کاربر شبکه‌های اجتماعی بویژه فیسبوک پروفایل شخصی دارند و از طریق آن پُست‌هایی را با دوستان خود به اشتراک می‌گذارند.

در این میان، برگزاری مراسم‌های فرهنگی و سفرهای بیشتر مردم که از دریچه فیسبوک منتشر می‌شود، بیشتر توجه طالبان را به خود جلب کرده‌اند، زیرا آسان‌ترین و بهترین راه سدسازی در مقابل آن شده می‌توانند.

اکثر افغانستانی‌های فعال در فیسبوک بویژه کسانیکه ساز مخالفت با طالبان را می‌زنند، در مسیر راه‌ها توسط طالبان از ماشین‌ها پیاده و به سرنوشت نامعلومی مواجه می‌شوند، سرنوشتی که هیچ کسی نمی‌داند در نزد طالبان چگونه رقم می‌خورد، اما چیزی که برآیند آن است نابودی بوده می‌تواند.

مراسم‌های فرهنگی و تجمعات مردمی بویژه راه‌پیمایی‌های مدنی بیشتر هدف حملات طالبان قرار گرفته است، در مورد این پرسش که طالبان در مورد آن چگونه اطلاع می‌یابند تا حملاتی را راه‌اندازی کنند، بدون شک فیسبوک چنین اطلاع‌رسانی می‌کند.

بناً طالبان در خانه‌های مجازی مردم حضور فعال‌تر از خود آنها دارند، طالبان فیسبوکی خوب می‌دانند که چه کسی چه فعالیتی دارد تا بهتر افراد را شناسایی و در دستور کار نابودی خود قرار دهند.

شناسایی مکان سیاسیون

حضور طالبان در فیسبوک خطرناک‌تر از حضور فیزیکی آنها در خاک افغانستان است، آنها با حضور در شبکه‌های اجتماعی نحوه و چگونگی فعالیت‌های خود در دنیای واقعی سازمان‌دهی می‌کنند.

طالبان در موارد متعدد عرصه را بر دولت و ملت تنگ کرده‌اند، آنها بیشتر از تدابیر امنیتی نیروهای دولت برای یک مراسم، نحوه حمله خود را دقیق سازمان‌دهی می‌کنند تا قادر به اجرای برنامه‌های خود به صورت موفقانه‌تری شوند.

زمانیکه سیاسیون افغانستان در جایی سفر یا دیداری دارند از طریق شبکه‌های اجتماعی زمان و مکان آن منتشر می‌شود که بدون شک راه مناسبی برای رسیدن طالبان به آن مکان و در عین زمان هموار می‌کند.

حمله به مراسم‌های مختلف که هدف اصلی آن سیاسیون بوده بدون شک از همین طریق سازمان‌دهی شده و سیاسیون و یا نزدیکان آنها از همین طریق شناسایی و هدف قرار گرفته‌اند.

چه باید کرد؟

حضور گسترده طالبان در فیسبوک را دولت مطمئناً اطلاع دارد، زیرا در زیر پُست اکثر مقامات همین طالبان فیسبوکی کامنت‌هایی می‌گذارند، بناً این مسئله نشان می‌دهد که دولت در این راستا تاکنون بی‌تفاوت عمل کرده است.

نباید از یاد برد که دولت با این دست تعلل زمینه‌ساز ناآرامی و تشدید خشونت‌ها شده، تا جاییکه ستون‌های مردمی دولت را سست و گسستنی کرده و ضربه بزرگی به نیروهای نظامی وارد کرده است.

با وجودیکه غیرنظامیان بیشتر از سیاسیون و نظامیان قربانی حملات و انتحارهای در افغانستان هستند، اما تاکنون هیچ تدبیری از سوی کاربران شبکه‌های اجتماعی در این خصوص اتخاذ نشده است.

دست‌کم مردم می‌توانند دوست‌های فیسبوکی خود را پس از بررسی نحوه فعالیت آنها گزینش کنند تا بتوانند با خیال راحت‌تر به نقد و نظر در امورات مختلف بپردازند.

با این حال، حضور طالبان در شبکه‌های اجتماعی بویژه فیسبوک خیلی خطرناک تلقی شده و زمینه‌ساز تشدید ناآرامی و بی‌ثباتی افغانستان و همچنین به خاک و خون کشیده شدن هزاران نفر شده است.

خوب است دولت در راستای کاهش دسترسی طالبان به شبکه‌های اجتماعی و یا مسدود کردن حساب‌های کاربری مرتبط به طالبان اقدام کند، در غیر آن و با حضور گسترده‌تر طالبان در این شبکه‌ها دولتمردان و مردم در هیچ جایی امنیت نخواهند داشت.