افغانستان که زمانی ایستگاه اسطوره‌ای جاده ابریشم بود، با گنجینه‌های باستانی خود، موزه‌ای با درهای باز به روی باستان شناسان است. البته موزه‌ای که بسیاری از گنجینه‌های آن در اثر جنگ بر باد رفته و تاراج شده است.

پس از سی سال جنگ، میراث فرهنگی افغانستان در وضعیت بدی قرار دارد اما حالا گروهی از باستان‌ شناسان تلاش دارند تا آثار تاریخی این کشور را روی نقشه بازگردانند.

خبرگزاری فرانسه در مطلبی در این مورد نوشته است یک گروه فرانسوی تلاش دارد آثار و بناهای تاریخی بی‌شمار افغانستان را از طریق تصویربرداری ماهواره‌ای در یک مرکز بزرگ معلومات جغرافیایی جمع آوری و نگهداری کند.

بیندوزو سرمنتو، باستان شناس فرانسوی، رهبری \\\’هیات باستان‌شناسان برای افغانستان\\\’ (French Archaeological Delegation to Afghanistan) یا دافا را برعهده دارد.

او می‌گوید: “از گذشته‌های دور، مقام‌های دولتی افغانستان از شناخته شدن آثار تاریخی به خاطر احتمال تاراج آنها، نگران بوده‌اند اما واقعیت این است که با وجود همه اینها، از آن زمان تاکنون نیز بیشتر این آثار به سرقت رفته است.”ولی حالا قرار است پروژه شناسایی و شناساندن آثار تاریخی و فرهنگی افغانستان اجرا شود.

آقای سرمنتو می‌گوید: “اکثرا همین دزدان، دقیق‌ترین معلومات در مورد موقعیت محلات تاریخی را دارند.”

به اساس گفته‌های رئیس هیات باستان‌شناسان، ایجاد مرکز معلومات در مورد آثار و مناطق تاریخی، تاثیر زیادی به حال دزدان و تاراج‌گران این آثار نخواهد داشت.

موقعیت جغرافیایی افغانستان، تنوع و فراوانی معادن غنی طلا، مس و سنگ‌های گرانبها این کشور را به جام مقدسی برای باستان‌شناسان تبدیل کرده است.

بندیزو سرمینتو، می‌گوید سنگ لاجورد افغانستان، سنگی قشنگ ، آبی رنگ و گرانبها، که در تمدن‌های مصر، آشور و بابلیان برای تزئین استفاده می‌شد.

در دفاتر دافا، تصویر بزرگی از افغانستان که نشان‌دهنده پستی و بلندی کوه‌ها و دره‌های این کشور است، دیده می‌شود. محلات میراث فرهنگی با نقطه‌های زرد، آبی و سرخ، نشانی شده است.

رنگ‌ها بیانگر وضعیت این محلات‌اند: کاوش شده، شناسایی شده و اخیرا کشف شده.

یکی از کارهای این گروه پیوند دادن همه محلات روی نقشه، با هم است.

در سال ۱۹۸۲، زیر فشار نیروهای شوروی که آن زمان درافغانستان حضور داشتند، دافا، که از سال ۱۹۲۲ در این کشور فعالیت داشت و ۱۲۸۶ محلات میراث فرهنگی را شناسایی کرده بود، مجبور به ترک افغانستان شد.

آقای سرمینتو می‌گوید: “حالا ما پنج برابر آن آثار را شناسایی کرده‌ایم.”

روی نقشه محلات بی‌شماری علامت گذاری شده و باستان شناسان تلاش دارند معلوماتی را که از کاوش‌های دهه ۳۰ میلادی در دست دارند، با هم پیوند دهند.

به گزارش بی بی سی ، الینا لیونی، یکی از باستان‌شناسان ایتالیایی که در مطالعه آسیای میانه تخصص دارد، با اشاره به محلات تاریخی بی‌شمار افغانستان می‌گوید: “کشور پهناوری است، با سرمایه بزرگ تاریخی.”

لیونی شهر بلخ در شمال افغانستان را که در یونان باستان “باختر” یاد می‌شد، به عنوان شهری می‌خواند که در آن مقدار زیادی طلا کشف شد.

گنجینه‌ای که از بلخ کشف شد، اکثرا با گنجینه‌ای که در مصر باستان در آرامگاه توت‌عنخ‌آمون گذاشته شده بود، مقایسه می‌شود. اکنون گنجینه کشف شده در بلخ، در شهرهای مختلف دنیا به نمایش گذاشته می‌شود.

توماس لورین، منشی بخش علمی این هیات می‌گوید: “هر زمانی که جایی را حفر می‌کنی، به چیزی بر می‌خوری.”

محمد نادر رسولی، یکی از مشاورین دافا که از سوی همکارانش به “کتابخانه باستان‌شناسی افغانستان” شهرت یافته و در همین رشته در دهه ۶۰ میلادی در شوروی سابق درس خوانده است، تاراج میراث‌ فرهنگی کشورش را به یاد دارد.

او می‌گوید: “در شماری از محلاتی که دافا در دهه ۳۰ میلادی در کابل حفاری کرده بود، ساختمان ساخته شده است و در ولایات، محلات تاریخی از سوی دزدان و قاچاقچیان آثار باستانی و مردمی که آنجا کار می‌کنند، از بین رفته‌اند.”

هارون حکیمی، سخنگوی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان می‌گوید که شناسایی محلات تاریخی، دولت را در ترسیم برنامه‌های حفظ و توسعه‌ این آثار کمک خواهد کرد.

او اظهار داشت : “مردم می‌گویند افغانستان موزه سر باز است. این بسیار مهم است که ما هنگام ساختن جاده، ساختمان و یا حفر کردن زمین، بدانیم، چی در کجا موقعیت دارد؟”

حالا که قرار است دولت افغانستان دست‌کم ۲۵ قرارداد استخراج معادن را عرضه کند، شناسایی محلات باستانی اهمیت بیشتر می‌یابد.

علاقمندی به منابع طبیعی و معدنی، پدیده جدیدی نیست؛ یکی از دلایل ایجاد شهرهای بزرگ و مدیریت منابع همین علاقمندی به منابع طبیعی بوده است.

یکی از بزرگ‌ترین محلات تاریخی با هزاران مجسمه‌ بودا در ساحه مس عینک به دلیل داشتن منابع غنی مس، توسط چینی‌ها کشف شد.

نادر رسولی می‌گوید: “شرکت میتالرجیک چینی به همین دلیل کارش را به تعویق انداخت ولی شماری زیادی از محلات تاریخی هنوز هم در خطرند.”

آقای رسولی می‌گوید: “بعد از پایان کار، نقشه آثار باستانی افغانستان در دسترس مردم خواهد بود تا همه در حفاظت از آنها سهیم شوند.”