بررسی تحولات افغانستان

برای نخستین بار پس از حاکمیت دوباره طالبان بر افغانستان، روز چهاردهم شهریور/سنبله  یک سفارتخانه هدف حمله تروریستی قرار گرفت. در این حمله که سفارت روسیه هدف حمله انتحاری قرار گرفت، علاوه بر کشته و زخمی شدن افراد عادی، دست کم دو کارمند بخش کنسولی سفارت روسیه نیز جان باختند. گروه داعش مسئولیت این حمله را برعهده گرفت.

در واکنش به حمله تروریستی داعش، مقامات دولت روسیه و طالبان یکبار دیگر بر تحکیم روابط متقابل کابل و مسکو و حمایت از دولت طالبان در راستای تأمین امنیت عمومی افغانستان تأکید کردند.
افزایش فعالیت‌های تروریستی داعش در هفته‌های اخیر در افغانستان و حمله داعش به سفارت روسیه در کابل می‌تواند پیام‌ها و پیامدهای ذیل را داشته باشد.

پیام‌ها
نخستین پیام برجسته‌سازی ضعف حکومت طالبان در تأمین امنیت افغانستان است. این در حالی است که دولت طالبان در یک سال گذشته، تأمین امنیت و تامین ثبات را بعنوان بزرگترین دستاورد خود مطرح کرده است.

شواهد نشان می‌دهد که گروه داعش اخیرا تغییر تاکتیک داده است و بیشتر به انجام عملیات تروریستی علیه اماکن عمومی، نهادهای دیپلماتیک و نیز ترور شخصیت‌های مطرح دینی و مردمی می‌پردازند. بدیهی است که تکرار این‌گونه حوادث تروریستی توسط داعش به همان اندازه که حضور و فعالیت داعش را بزرگ نشان می‌دهد به همان میزان ضعف دولت طالبان را در تأمین امنیت و همچنین نارضایتی مردم را برجسته می‌سازد. پیامد این وضعیت، تضعیف جایگاه حکومت طالبان در افکار عمومی داخل افغانستان و همچنین در نگاه جامعه جهانی است.

پیام دیگر حمله داعش به سفارت روسیه در کابل می‌تواند بیانگر دشمنی استراتژیک روسیه و گروه داعش از خاورمیانه تا افغانستان باشد. دولت روسیه با تمام توان در برابر گسترش داعش در خاورمیانه ایستاد و هسته اصلی داعش را در سوریه سرکوب کرد، اما فرضیه عبور داعش از افغانستان به آسیای مرکزی و استقرار در سرحدات روسیه همچنان پابرجا است. تطبیق این فرضیه در زمان حضور نظامی آمریکا در افغانستان ناکام ماند ولی افزایش حملات داعش به خصوص حمله داعش به سفارت روسیه در کابل نشان دهنده این است که افغانستان همچنان برای تحقق این فرضیه مستعد می‌باشد. در ماه گذشته نماینده رسمی رئیس جمهور روسیه برای افغانستان نیز تصریح کرد که حضور گروه داعش در افغانستان در یک سال گذشته چند برابر افزایش یافته است.

پیامدها
افغانستان در بازی رقابت میان قدرت‌های بزرگ و سازمان‌های مافیایی، سالیان طولانی بعنوان صحنه نبرد استفاده شده است. در یک سال گذشته بسیاری از طرف‌های این رقابت گویا رویکرد “مشاهده و گزینش” را داشته‌اند. به نظر می‌رسد که گروه داعش با افزایش حملات تروریستی در افغانستان در صدد تحت الشعاع قرار دادن باقی گروه‌های تندرو و جلب توجه حامیان بیرونی می‌باشد.

بدیهی است که داعش هم در خاورمیانه و هم در افغانستان از جانب حامیان بیرونی تجهیز و تامین مالی می‌شود. اگر داعش در این بخش از استراتژی خود در افغانستان موفق شود به عنوان یک محور قدرتمند برای جذب باقی نیروهای تندرو در افغانستان و همچنان یک قدرت بدیل در برابر طالبان قد برخواهد افراشت. در آن صورت افغانستان پس از سوریه به عنوان مرکز اصلی داعش تبدیل خواهد شد که ناامن شدن کل منطقه به خصوص آسیای مرکزی و سرحدات چین و روسیه را در پی خواهد داشت.

این سناریو، پیامد خطرناک دیگری را می‌تواند به دنبال داشته باشد. به این سخن که دولت روسیه و دیگر قدرت‌های منطقه ناگزیر خواهند شد که این بار به جای سوریه، در افغانستان با گروه داعش و حامیان بیرونی‌ آن وارد جنگ شوند.

از هر زاویه که بنگریم، داعش در افغانستان هیچ ریشه اجتماعی و فرهنگی ندارد و دلیل حضور و مانور داعش در افغانستان به این جهت است که صحنه گردانان پروژه داعش می‌خواهند از قلمرو و وضعیت شکننده افغانستان برای تطبیق استراتژی‌های کلان منطقه‌ای خود استفاده کنند.