شفقنا آینده– جعفر قنادباشی، کارشناس مسائل غرب آسیا درباره تحولات اخیر افغانستان و آینده سیاسی این کشور اظهار داشت: طالبان در ابتدای راه است و هنوز انتخابات در افغانستان نهادینه نشده است و این گروه سیاسی سابقه‌ای در عرصه حکومتداری و تدوین قوانین ندارد و به نظر می‌رسد از این منظر به سمت حکومتی توتالیته برود و مشکلاتی پدید بیاورد. این نگرانی وجود دارد و حتی برخی از عناصر طالبان هم نگران همین مساله هستند، چون ترکیب نیروهای طالبان تغییر پیدا خواهد کرد و علی رغم دیسیپلینی که در طالبان وجود دارد اما شاهد حذف یا دعوت برخی خواهیم بود و برخی کندروی‌ها و تندروی‌ها دیده خواهد شد و به تدریج جای خود را پیدا می‌کند.

متن گفت وگوی خبرنگار شفقنا آینده با آقای قنادباشی را می خوانید:

_ طبق اخباری که منتشر شده طالبان یک به یک شهرهای افغانستان را تصرف می‌کند و تا نوار مرزی شرقی ایران رسیده‌اند و برخی گذرگاه‌های مرزی بین ایران و افغانستان نیز تعطیل شده است. آیا طالبان موفق به تصرف کابل و تشکیل دولتی متمرکز خواهد شد؟

واقعیت این است که طالبان در مقایسه با طالبان گذشته بسیار متفاوت است و روابطش با ما با توجه به مذاکراتی که در تهران صورت گرفت نسبت به گذشته متفاوت است. طالبانی که در گذشته به ایران آمده بودند به دلایل متعددی با این طالبان فرق دارد. تغییر در ترکیب آنها و تجاربی که به دست آورده‌اند و پیوندهایی که با کشورهای منطقه دارند همه تغییراتی است که در طالبان دیده می‌شود. هفته گذشته ایران مذاکراتی با طالبان داشت و حتی بیانیه مشترکی امضا شد. مساله بعدی این است که روند تحولات افغانستان به صورتی بود که اشرف غنی حامی جدی داشت و آمریکایی‌ها و متحدین آمریکا در منطقه دولت اشرف غنی را حفظ کرده بودند لذا با خروج آمریکایی‌ها مشخص بود که چنین اتفاقی می افتد و سد مقابل کسانی که ضد آمریکایی می‌اندیشند برداشته می‌شود. اما در روند تحولات وضعیت به این صورت است که طالبان یکی از نیروهای آینده افغانستان خواهد بود. با توجه به تجارب طالبان و امنیتی که مردم افغانستان به آن نیاز دارند این وضعیت پیش بینی می‌شود اما اینکه طالبان قدرت بلامنازع در افغانستان باشد این پیش بینی نمی‌شود. اگر طالبان بخواهد به عنوان یک حکومت توتالیته و متمرکز با حذف رقبا حکومت کند چنین چیزی امکان پذیر نیست و لذا مسلم است که در آینده افغانستان و در میان مدت و دراز مدت با ترکیبی از نیروها ناگزیر به حکومت کردن است. شرایط حکومت‌های تک بعدی در کل جهان گذشته و ناگزیر هستند که جناح‌ها و جریان‌های مخالف را در دل حکومت خود جا بدهند لذا ما هم از حکومتی که جریان‌های مختلف را در افغانستان پوشش بدهد حمایت می‌کنیم و نه حکومتی با یک جریان خاص و این بیان در اظهارات و مواضع ایران دیده می‌شود. اما مهم این است که در کوتاه مدت طالبان چگونه با مردم برخورد کند و چگونه موضع گیری کند؟! شاید مردم را عصبانی کنند و یا برخی از نیروها نافرمانی کنند و کشتاری به راه بیندازند و ممکن است بستن مرزها سبب قحطی و مشکلاتی شود. اما اگر به درستی عمل کنند و بتوانند به قول‌های خود عمل کنند قدرتمندتر خواهند شد و دایره نفوذ و دایره حامیانشان افزایش پیدا می‌کند اما اگر خشونت کنند و رفتار خوبی با همسایگان افغانستان نداشته باشند قدرت آنها کمتر خواهد شد. این وضعیت بستگی به آن دارد که طالبان بتواند نیروهای خود را به خوبی کنترل کند و در مسیر درستی قرار بدهد. خبرهایی که از افغانستان به گوش می‌رسد حاکی از این است که بین نیروهای طالبان به درستی عمل نمی‌شود و برخی جاها خشونت می‌شود و با همسایگان به درستی رفتار نمی‌کنند و همین می‌تواند موجب ضعف طالبان در افغانستان باشد. آینده افغانستان در میان مدت و دراز مدت به جمع نیروها و مشارکت همه در قدرت بستگی دارد.

_ طالبان گروهی مسلح است و قبلاً به عنوان گروه تندروی اسلامی شناخته می شدند. طالبان سال‌ها در افغانستان بود و به طور منسجم عمل کرده است اما نگرانی این است که طالبان به گروه‌های القاعده و داعش اجازه بدهد تا در خاک افغانستان متحد شوند آیا می‌توان چنین پیش بینی داشت؟

ما دیدیم که در زمان حضور آمریکایی‌ها در افغانستان با وجود اینکه طالبان مخالف این حضور بود به یکباره داعشی هم پدید آمد که نسخه‌ای جدید از طالبان افراطی بود و این گروه از آن گروه جدا شد و تضادی با طالبان داشت و دارد. ما می‌توانیم نحوه نگرش طالبان و داعش را به القاعده و گروه‌های دیگر تعمیم بدهیم. تحلیل‌ها نشان می‌دهد طالبان امروز با طالبان گذشته متفاوت است ولی آنچه امروز به عنوان اهرم قدرت به دست آورده‌اند سابقه چندین ساله مبارزات ضد آمریکایی دارد که توانسته است مردم را به سمت آنها جذب کند، چون مردم افغانستان خواستار این هستند که آمریکا به عنوان قدرتی استعمارگر که قدرتی مداخله جویانه است در این کشور حضور نداشته باشند. این در سابقه طالبان نوشته شده و خروج آمریکایی‌ها به عنوان یک پیروزی و دستاورد طالبان در نظر گرفته شد و موجب شد جایگاه طالبان بین مردم افغانستان مستحکم‌تر شود. چون آنها سبب خروج آمریکاییها از افغانستان شدند و برای طالبان خوب است و همین نقطه که آنها سبب خروج آمریکایی‌ها شده‌اند در کشورهای منطقه هم به آنها کمک کرد. اینکه آنها ضد فرهنگ مبتذل غربی هستند باز موضعی است که می‌تواند بخشی از مردم افغانستان را به سمت این گروه جذب کند. اما طالبان در ابتدای راه است و هنوز انتخابات در افغانستان نهادینه نشده است و این گروه سیاسی سابقه‌ای در عرصه حکومتداری و تدوین قوانین ندارد و به نظر می‌رسد از این منظر به سمت حکومتی توتالیته برود و مشکلاتی پدید بیاورد. این نگرانی وجود دارد و حتی برخی از عناصر طالبان هم نگران همین مساله هستند، چون ترکیب نیروهای طالبان تغییر پیدا خواهد کرد و علی رغم دیسیپلینی که در طالبان وجود دارد اما شاهد حذف یا دعوت برخی خواهیم بود و برخی کندروی‌ها و تندروی‌ها دیده خواهد شد و به تدریج جای خود را پیدا می‌کند. این نگرانی وجود دارد با توجه به گذشته طالبان و خشونتی که نسبت به دیپلمات‌های ما در مزار شریف داشتند یا رفتار و نگاه‌هایی که نسبت به زنان داشتند این‌ها همه ایجاد نگرانی کرده است. طالبان سابق بر این تحصیل را برای زنان ممنوع کرده بود و دبستان‌ها را تعطیل کرده بودند و برای پزشکان زن ایجاد مشکل کرده بودند همه این‌ها سبب شده بدبینی وجود داشته باشد و با این بدبینی در شرایط جدید نمی‌توان در عرصه عمل ادامه داد و چنین رفتارهایی می‌تواند قدرت طالبان را کاهش دهد.

_ آیا درست است که طالبان با چراغ سبز روسیه و آمریکا به تصرف افغانستان اقدام کرده است؟ آیا آمریکا در جریان بود و با خروج خود چراغ سبزی به طالبان نشان داده است؟

اگر تحقیقاً به این چراغ سبز برسیم شاید سال‌ها طول بکشد چون روسیه و آمریکا چنین سیاست‌های خود را به کلی سری طبقه بندی می‌کنند و ما نمی‌توانیم به آنها دست پیدا کنیم اما در اینکه در تحلیل به این برسیم که آمریکایی‌ها مسلماً می‌دانستند که با توجه به ترکیب نیروها و شرایط افغانستان و مسلح بودن طالبان و ناراحتی مردم از حضور آمریکایی‌ها می‌توانستند پیش بینی کنند که چنین اتفاقی خواهد افتاد و حتی حاضر به کمک بودند که افغانستان در درون خود را خنثی کند یعنی توطئه‌ای ضدافغانی را ضد دیگر کشورها خنثی کنند چنین تحلیلی وجود دارد که آمریکا چون متوجه شده قادر به کنترل و مدیریت طالبان نیست اجاه داده است افغانستان با برادر کشی وضعیت خود را تثبیت کند این تحلیل بستگی به این دارد که طالبان چقدر در این توطئه قرار بگیرد یا از آن خارج شود. طالبان باید حواس جمعی داشته باشد و با احتمال بسیار زیاد آمریکا را در این فکر ببیند شاید آمریکا می‌خواهد تبلیغی برای خودش داشته باشد و بگوید ببینید بعد از خروج آمریکا چه اتفاقی افتاد آمریکا از این نکته استفاده خواهد کرد. در اظهارات بایدن به گونه‌ای به این نکته اشاره شده بود و حضور خود را تبلیغ می‌کرد البته می‌گفت ما نمی‌توانیم کاری بکنیم و این استفاده صورت نمی‌گیرد جز اینکه در افغانستان یک برادر کشی اتفاق بیفتد.

_ آیا احتمال برگشت نظامی آمریکا به افغانستان وجود دارد؟

نه؛ آمریکا امروز بسیار ضعیف شده است و افغانستان از نظر استراتژیک برای آنها مهم بود. افغانستان با چین اتمی و پاکستان اتمی و هند اتمی همسایه و نزدیک بود همچنین همسایه ایران قدرتمند بود. ولی آمریکایی ها پایگاه‌های دیگری در منطقه ایجاد کرده‌اند و دیگر نمی‌توانند هزینه کنند. ده سال پیش یکی از فرماندهان آمریکایی گفت ماندن ما در اینجا جریان بخش است ولی امروز فهمیده‌اند که افغانستان دیگر جای ماندن آمریکایی‌ها نیست و مردمی در افغانستان هستند که هنوز با اتو و سشوار آشنایی ندراند یعنی درجه‌ای از رفاه که موجب ایجاد مقاومت در افغانستان باشد وجود ندارد. افغان‌ها حاضر هستند در شبانه روز یک وعده غذا بخورند و بجنگند. چنین مردمی نمی‌توانند با آمریکایی‌ها در حالتی از تسلیم باشند مگر اینکه وضعیت اتو و سشورا بگردد یعنی سمبل‌های رفاه وجود داشته باشد و حالتی از رفاه طلبی به افغانستان بیاید و در این شرایط آمریکایی‌ها می‌توانند برگردند.