«محمد سرور رجایی» فعال فرهنگی مهاجران افغانستانی در ایران طی یادداشتی اختصاصی به مشکلات و کمبودهای ادبیات کودک و نوجوان در افغانستان پرداخت.

در این یادداشت آمده است: زبان فارسی برای ملت‏‌های هم‏‌فرهنگ و همدل و همزبان ما، باغی سرسبز و بزرگی است، که ادبیات کودک و نوجوان  در آن جوانه‏‌های پُر برگ و گلی است که متأسفانه در کشور ما هنوز دیده نشده است.

۱۰۰ سال سابقه ادبیات کودک و نوجوان در افغانستان

اگر ما نگاهی به تاریخ ادبیات کودک و نوجوان افغانستان بیاندازیم، می‌‏بینیم اولین نشریه کودکان و نوجوانان که در افغانستان چاپ شده است، نزدیک به یکصد سال پیش بوده است.

با این وضعیت اگر به داشته‌‏های ادبی و هنری کودکان و نوجوانان خود در یکصد سال اخیر بنگریم، متاسفانه باید گفته شود که با احترام به شمار اندکی از نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان، میراث داران ادبی خوبی نداشته‌ایم.

بسیاری از نشریه‌‏ها آمدند و چند صباحی منتشر شدند و به محاق فراموشی رفتند.

افغانستان بیش از ۴ دهه است که درگیر نابسامانی‌‏های جنگ‏های ویران‌گر است. یقینا در این نابسامانی‏‌های ویرانگر بیش از همه به فرهنگ و ادبیات ما آسیب رسید.

بیش از فرهنگ و ادبیات، ادبیات کودک و نوجوان ما دچار بی‌‏مهری و ستم روزگار شد.

اگر از گذشته‏‌ها بگذریم و تنها  نگاهی به ۱۵سال اخیر بیاندازیم که ما هم رئیس جمهور منتخب داشتیم و هم حمایت جامعه جهانی شامل حال ما بود، باز می‏‌بینیم که هیچ کار درخشانی در عرصه ادبیات کودک و نوجوان نشده است.

ادبیات امنیت و صلح به هدیه می‌آورد

باور من است که هر کشوری که ادبیات سالم و پر از امید و نشاطی را برای کودکان و نوجوانان خود بیافریند، نویسندگان حرفه‌ای که برای کودکان از شادی و رفاقت را بنویسند، امنیت و صلح آن کشور را افزایش داده است.

ظاهرا در افغانستان در این چند سال اخیر کارهای زیادی برای کودکان و نوجوانان انجام شده است.

نهادهای اجتماعی به عرصه آمدند و حتی تلویزیونی برای کودکان به نام آریا راه اندازی شده است.

در این وضعیت هم بیشترین آسیب را بازهم کودکان و نوجوانان ما می‏‌بینند، به نام کودکان و به کام مسئولان بی‏‌مسئولیت فرهنگ و اجتماعی ماست.

آرزویم این است که نهادهای اجتماعی به جای برگزاری مثلا جشنی در باغ بابر، به گسترش ادبیات کودک و نوجوان کمک کنند.

تولید ادبیات متناسب با ذائقه کودکان

برای آنها شعرها و قصه‏‌های متناسب با روحیه خودشان بخوانند. برنامه متناسب با ذائقه کودکان تولید کنند.

برنامه‏‌های تکراری خارجی، آن هم با زبان اصلی هیچ کمکی به رشد ادبی و ذهنی کودکان ما نمی‌‏کند.

مشکل اصلی این است که مسئولان فرهنگی و مسئولان دولتی ما شخصیت و جایگاه کودک و نوجوان را نمی‏‌شناسند و به آنها بی‌‏توجه هستند.

من به عنوان این که بخشی از فعالیت‏‌هایم به کودکان و نوجوانان کشورم اختصاص یافته، هر وقت نام حسینا را می‏‌شنوم ناراحت می‌‏َشوم. نام مرتضی احمدی را می‌‏شنوم ناراحت می‏َشوم.

حسینا دختر نوجوانی که با ابتکار و توانمندی‌های‏ش در دوران ریاست جمهوری کرزی، مجله‏‌ای را منتشر کرد.

چرا کودکان و نوجوانان ما شماره دوم مجله حسینا را ندیدند؟ دلیل آن این است که خیلی‌‏ها آمدند و با آفرین و چک‏چک او را به ملاقات کرزی بردند. به تلویزیون بی‌‏بی‌‏سی رساندند. توانمندی و خلاقیت حسینای نوجوان را با ایجاد چنین فضاها از او گرفتند.

نگذاشتند حسینا خودش باشد و برای دل خودش بنویسد. کاری که در سال اخیر با مرتضی احمدی کودک خردسالی که با طرح ابتکاری لباس شماره ده تیم ملی آرژانتین را پوشید و معروف شد، کردند.

مسئولان بزرگ کشوری به جای این که برای وی شعر و قصه بخوانند و یا کتاب‏ شعر و قصه برای او هدیه کنند، آمدند با او عکس یادگاری گرفتند.

راهکار برون رفت از مشکل ناهمگونی ادبیات کودکان

خواهش و انتظار من از مسئولان فرهنگی  کشورم این است که به مشکل ناهمگون ادبیات کودک و نوجوان توجه ویژه نمایند.

باور کنند که ادبیات کودک و نوجوان خاصیت جام بلورینی را دارد که هر چه در آن ریخته شود، دیده می‏شود.

بیاییم در چنین ظرف شفاف برای کودکان خسته از جنگ و نا‏امنی کشور مان امید، صلح، امنیت، مهربانی و لبخند بریزیم. وضعیت کودکان کشور ما نگاه ویژه را می‏طلبد، چرا؟ چون کشور ما افزون بر کودکان کار و خیابانی و بازمانده از تحصیل، کودکان بی‌‏سرپرست بسیاری دارد.

در این وضعیت است ادبیات کودک و نوجوان ما زخم خورده‏‌ترین ادبیات کودک و نوجوان دنیاست.

برای التیام این زخم ما نیاز به صداقت رفتار و گفتاری داریم که پیش از آن که ادبیات کودک و نوجوان ما را بارور سازند، به کودک و نوجوان ما احترام بگذارند. اجازه بدهند که آنها کودکی کنند، شادمانه بازی کنند. لبخند بزنند.

گام اول، با حضور دوستان ایرانی و افغانستان برداشته شد. حالا بیشتر از دیروز امیدواریم که بتوانیم ادبیات مغفول مانده کودک و نوجوان افغانستان را معرفی کنیم.

ادبیات کودک و نوجوان افغانستان و ایران که ریشه در اصل زبان فارسی دارد، می‌تواند در کنار هم باغ‌های بسیار خرمی بیافریند تا سال‌های سال کودکان زبان فارسی در این باغ با هم بازی و شادی کنند، شعر بخوانند، قصه بگویند و لبخند بزنند.