رابطه چین با طالبان در حال حاضر در مقایسه با دور اول حکومت امارت اسلامی در افغانستان برخی تغییرات محسوس داشته است: پکن تلاش می کند با نزدیک شدن به طالبان این گروه را مجاب کند نه تنها دست از حمایت اویغورهای جنبش اسلامی ترکستان شرقی بردارد که در حالتی خوش بینانه این گروه را از پای درآورد.

حمایت های دیپلماتیک چین از امارت اسلامی طالبان در محافل بین المللی حکایت از این هدف گذاری پکن در کنار اهداف اقتصادی کلان منطقه یی پکن دارد.

رسانه «مادرن دیپلماسی» طی مطلبی منتشر شده در بیست و دوم نوامبر با طرح سوال :«آیا طالبان می تواند جنبش اسلامی ترکستان شرقی را شکست دهد؟» عملی شدن وعده طالبان به چین برای نابودی جنبش اسلامی ترکستان شرقی را بررسی کرده است:

حزب اسلامی ترکستان مشهور به جنبش اسلامی ترکستان شرقی متشکل از اویغورهای مسلمان تندرو است که در ولایت سین کیانگ چین پایه گذاری شده است. حزب اسلامی ترکستان(تی پی آی) نام تازه یی است اگرچه چین این گروه را با همان نام جنبش اسلامی ترکستان شرقی می شناسد و حاضر نیست نام حزب اسلامی ترکستان را در مورد این گروه به کار ببرد. جنبش اسلامی ترکستان شرقی در سال ۱۹۹۷ میلادی توسط حسن محسوم(حسن مخدوم) تاسیس شد. حسن محسوم اما در سال ۲۰۰۳ میلادی توسط ارتش پاکستان کشته شد. هدف از تاسیس این گروه پایه گذاری یک حکومت مستقل به نام ترکستان شرقی در ایالت سین کیانگ چین می باشد. سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۰ نام این گروه را از لیست گروه های تروریستی خارج ساخت. ارتباط این گروه با اصول گرایان مسلمان نگرانی های چین در مورد افزایش تهدیدهای ناشی از تروریزم در داخل این کشور را چند برابر ساخته است.

در سفر هیات طالبان به رهبر ملا عبدالغنی برادر به چین و ملاقات با مقامات چینی در شهر تیانجین، رئیس دفتر سیاسی وقت طالبان در قطر وعده سپرد به هیچ نیرویی اجازه فعالیت علیه چین در داخل افغانستان را نخواهد داد. سهیل شاهین، سخنگوی وقت طالبان، در مصاحبه با گلوبال تایمز گفت بسیاری از جنگجویان جنبش اسلامی ترکستان شرقی افغانستان را ترک کرده اند چون طالبان به آنها گفته است به هیچ گروهی اجازه استفاده از خاک افغانستان برای انجام حمله علیه کشورهای دیگر داده نمی شود. وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، همچنین از طالبان خواست بود جنبش اسلامی ترکستان شرقی که در خارج از ولایت سین کیانگ مستقر است را نابود کند. به هر صورت باید نشست و دید آیا طالبان وعده ای که برای نابودی جنبش اسلامی ترکستان شرقی که تهدید مستقیم برای امنیت ملی چین به شمار می رود را می تواند عملی کند یا خیر! در عملی شدن این وعده باید عوامل تاثیر گذار زیر را مد نظر داشت:

اول: رابطه تاریخی طالبان با جنبش اسلامی ترکستان شرقی

از نگاه رابطه تاریخی طالبان با جنبش اسلامی ترکستان شرقی، عملی شدن این وعده طالبان سوال انگیز است. براساس گزارش تازه شورای امنیت سازمان ملل متحد، جنبش اسلامی ترکستان شرقی در حدود پانصد جنگجو در شمال افغانستان عمدتا در بدخشان دارد که از طریق کریدور واخان به چین متصل می شود. بیشتر ولایت بدخشان اکنون تحت کنترل طالبان است اما براساس برخی گزارشات جنگجویان چچنی، ازبک، تاجیک، اویغور به جای جنگجویان پشتون بدنه اصلی طالبان محلی را تشکیل می دهند. حضور جنگجویان خارجی در صفوف طالبان یک چالش بزرگ برای رهبران طالبان که مدعی ست با گروه های تروریستی خارجی قطع رابطه کرده اند، می باشد.

دوم: تاریخچه فعالیت جنبش اسلامی ترکستان شرقی

جنبش اسلامی ترکستان شرقی از سال ۱۹۹۰ میلادی در افغانستان فعالیت می کند و با فرماندهان محلی طالبان ارتباط نزدیکی دارد. این فرماندهان محلی طالبان ممکن است رهبری ارشد این گروه را تحت فشار بگذارند تا مانع اخراج جنگجویان جنبش اسلامی ترکستان شرقی از افغانستان گردند. زو یونگبیائو، مدیر مرکز مطالعات افغانستان در دانشگاه لانژو، معتقد است اعضای جنبش اسلامی ترکستان شرقی هنوز در افغانستان نفوذ دارد. این برای طالبان کار آسانی نیست تا به طور کامل ارتباطش با جنبش اسلامی ترکستان شرقی را قطع کند چون این اقدام ممکن است به دیگر ملیشه های نظامی که از این جنبش حمایت می کردند ضربه می زند.

سوم: ظرفیت محدود طالبان

ظرفیت طالبان برای نابودی جنبش اسلامی ترکستان شرقی محدود است چون اعضا و رهبری این گروه در سراسر افغانستان، سوریه و ترکیه گسترده شده اند. ژانگ جیادونگ، استاد مرکز مطالعات افغانستان در دانشگاه فودان شانگهای، به گلوبال تایمز گفت در سال های اخیر جنبش اسلامی ترکستان شرقی محل های فعالیت خود در خارج را تغییر داده اند. مشخص نمودن تعداد دقیق جنگجویان این جنبش کار سختی است اما هسته رهبری آن در کشورهای پاکستان، سوریه و ترکیه به سر می برند. بیشتر آنها در سوریه هستند تا افغانستان و در سال های اخیر مواضع پایینی اتخاذ کرده اند.  

چهارم: ارتباط با سازمان های ملیشه ای بین المللی

جنبش اسلامی ترکستان شرقی ارتباطات خود با سازمان های ملیشه ای بین المللی به شمول القاعده را توسعه داده است. از این گذشته القاعده نفوذ بالایی روی طالبان دارد. القاعده توان و ظرفیت این را دارد تا اخراج جنگجویان جنبش ترکستان شرقی توسط طالبان از افغانستان را سبوتاز کند. برخی از سازمان های ملیشه ای تروریستی مانند داعش شاخه خراسان اختلافات ایدئولوژیکی شدیدی با طالبان افغانستان پیدا کرده اند. داعش شاخه خراسان به تازگی از اویغورها در حملات انتحاری خود در افغانستان استفاده کرده تا شکاف بین طالبان و جنبش اسلامی ترکستان شرقی را برجسته سازند. این روند برای طالبان یک چالش کلان محسوب می شود.

موضع اخیر طالبان در عدم حمایت از جنبش اسلامی ترکستان شرقی و حتی تلاش برای نابودی این گروه برای کسب رضایت چین با برخی از اصول پایه گذاری این گروه در تضاد است: نسخه تازه طالبان نسبت به جنبش اسلامی ترکستان شرقی برای عملی شدن کار سختی در پیشرو دارد. گذشت زمان بهترین قاضی برای عملی شدن یا شکست این موضع تازه طالبان خواهد بود.