در روزهای اخیرف اظهارات غیر مسئولانه سفیر افغانستان در روسیه، جنجال های زیادی را در فضای سیاسی سه کشور افغانستان، روسیه و تاجیکستان ایجاد کرده است.

«قیوم کوچی»، سفیر افغانستان در مسکو و عموی اشرف غنی اخیرا گفته است: مواد مخدر در افغانستان تولید می‌شود اما گروه های مافیایی تاجیکستان و روسیه از قاچاق این مواد حمایت می کنند.

این اظهارات، واکنش تند و فوری روسیه تاجیکستان را به همراه داشت داشت. ضمیر کابلوف نماینده ویژه مسکو در امور افغانستان در واکنش به این اظهارات گفت: سخنان اخیر سفیر افغانستان در مورد روسیه و تاجیکستان توهین آمیز و بی اساس است.
کابلوف تاکید کرده که تاجیکستان همکار راهبردی روسیه است و توهین به این کشور پاسخ مناسب روسیه در پی خواهد داشت.

دولت تاجیکستان نیز در واکنش به اظهارات «قیوم کوچی»، سفیر افغانستان در «دوشنبه» را احضار کرد و با ارسال نامه ای خواستار بررسی این موضوع از سوی دولت افغانستان شد.

در پی جنجال های به وجود آمده، وزارت خارجه کشورمان با صدور بیانیه ای اعلام کرد اظهارات سفیر افغانستان در روسیه بیانگر موضع دولت افغانستان نیست و از بابت سخنان آقای سفیر ابراز تاسف کرد!

این توجیه وزارت خارجه اگرچه ضروری و لازم بود اما اوج استیصال سیاسی در افغانستان را نشان می دهد؛ زیرا در تمام دنیا، سخنان سفیر کشورها به معنای موضع رسمی دولت های مربوطه تلقی می شود اما وزارت خارجه کشورمان تاکید کرده است که سخنان سفیر یک نظر شخصی است و بیانگر سیاست جمهوری اسلامی افغانستان نمی باشد.

معمولاً کشورهای جهان بر اساس یک سیاست خارجی مشخص و روشن با دیگر کشورها ارتباط برقرار می کنند. افغانستان نیز از امر مستثنی نیست و باید بر اساس یک سیاست خارجی روشن که تمام خواسته ها و اهداف مد نظر دولت در آن گنجانیده شده، با کشورهای دنیا ارتباط داشته باشد و دیپلمات ها نیز به منظور احقاق همین مساله به دیگر کشورها اعزام شوند.
اما متاسفانه سیاست خارجه افغانستان از ابتدای حکومت وحدت ملی دچار سردرگمی و استیصال است؛ مجلس نمایندگان نیز بارها از این امر انتقاد کرده و خواستار تدوین چارچوبی مشخص برای سیاست خارجی کشور شده است.

عدم سیاست خارجی روشن و مواضع از قبل تعیین شده در افغانستان سبب شده امروز وزارت خارجه حتی از سخنان سفرای خود نیز تبری جسته و اعلام کند که سخنان سفیر، موضع دولت نیست!

در این میان، دو نکته قابل بررسی است: نخست آنکه در افغانستان انتصاب سفرا بر اساس شایستگی و صلاحیت نیست؛ وزارت امور خارجه افغانستان در برج ثور سال جاری بر اساس فرمان مستقیم ریاست جمهوری، عبدالقیوم کوچی، عموی رئیس جمهور را به عنوان سفیر افغانستان در مسکو معرفی کرده بود.
قبل از اینکه اشرف غنی عموی خود را به عنوان سفیر در مسکو معرفی کند «عزیزالله کرزی» عموی حامد کرزی رئیس جمهور سابق افغانستان به عنوان سفیر کابل در مسکو بود.
برخی از کارشناسان معتقدند که اشرف غنی بدون در نظر داشتن شایسته سالاری عموی خود را به عنوان سفیر کابل در مسکو معرفی کرده است در حالیکه روسیه کشوری مهم و تاثیرگذار در افغانستان قلمداد می‌شود.

نکته دومی که باید به آن اشاره کرد این است که اگرچه انتصاب های وزارت خارجه بر اساس شاسیته سالاری نیست اما اگر وزارت خارجه دستورالعمل و سیاست های مشخصی را به سفرا ابلاغ نماید که بیانگر مواضع اصولی دولت افغانستان باشد می تواند از بروز چنین اظهار نظرهایی جلوگیری کند.
وقتی وزارت خارجه هیچ سیاست روشن و خاصی در قبال کشورهای منطقه و دنیا ندارد و دستورالعملی برای سفرای افغانستان در کشورهای مختلف ارسال نکرده است، طبیعی است که چنین تنش هایی به وجود خواهد آمد.

سوال این است که چرا افغانستان سیاست خارجه روشنی ندارد تا از این قبیل تنش ها جلوگیری کند؟ آیا سفرا نباید پیش از منصوب شدن، با سیاست خارجی کشورشان آشنا باشند تا اظهارات خلاف این سیاست نداشته باشند؟
چرا وزارت امور خارجه در تدوین سیاست خارجی خود کوشش نمی کند تا مواضع دولت حداقل برای دیپلمات ها روشن باشد تا خلاف آن رفتار نشود؟

دولت باید با تدوین سیاست خارجی قوی، از وقوع این نا هماهنگی ها جلوگیری نماید؛ در صورت داشتن اصول مشخص در سیاست خارجی، دیپلمات ها به راحتی اظهار نظر کرده و متقابلا وزارت امور خارجه نیز به راحتی از اظهارات سفرای خود دفاع خواهد کرد.