مصاحبه لین اودان با رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان
⭕️فارن پالیسی

از زمانی که افغانستان در ۱۵ اوت به دست طالبان افتاد و رژیم قبلی سقوط کرد، این کشور در فقر، گرسنگی، بدبختی، درگیری و عدم اطمینان فرو رفته است. صد‌ها هزار نفر از این کشور فرار کرده اند و بسیاری دیگر در تلاش برای فرار هستند. نظم و قانون در حال از هم پاشیدن است. افغانستان هیچ دوستی در جامعه بین‌المللی ندارد و طالبان که خود درگیر اختلافات جناحی است، هیچ شریک دیپلماتیکی ندارد. فارن پالیسی با رحمت الله نبیل، رئیس پیشین اداره استخبارات یا امنیت ملی افغانستان در مورد چالش‌های پیش روی این کشور گفتگو کرده است. نبیل در سال ۲۰۱۵ دولت اشرف غنی، رئیس جمهور پیشین افغانستان را ترک کرد، زیرا از سیاست‌های تفرقه افکنانه و تحمل فساد او ناراضی بود، اما افغانستان و منطقه را به دقت زیر نظر دارد. او با فارین پالیسی در مورد چالش‌های پیش روی طالبان از جمله مقاومت فزاینده صحبت کرد.

فارن پالیسی: ارزیابی شما از وضعیت امنیتی کنونی افغانستان چیست؟

*رحمت الله نبیل: فکر می‌کنم در میان طالبان اشتباه محاسباتی وجود داشت. در سال ۱۹۹۶، آن‌ها توسط مردم به عنوان فرشتگان نجات پذیرفته شدند. در آن زمان من در کابل بودم. مردم روی آن‌ها گل می‌ریختند، زیرا از درگیری بین فرماندهان جنگ خسته شده بودند. اکنون، وضعیت کاملاً متفاوت است. توقعات زیاد است، نسل تغییر کرده و حداقل یک سیستم در افغانستان قبل از روی کار آمدن دوباره‌ی طالبان وجود داشت. خواه این سیستم فاسد بود یا انحصار قدرت داشت، بالاخره کشور را اداره می‌کرد. بیش از ۶۰ تا ۶۵ درصد افغان‌ها ۳۰ سال یا کمتر سن دارند و هرگز قبلاً دوران طالبان را تجربه نکرده‌اند. در دوران اول روی کار آمدن طالبان، ملا محمد عمر به عنوان رهبر طالبان کاریزما داشت. اکنون هیچ کس نمی‌داند که ملا هیبت الله آخوند زاده، رهبر طالبان چه افکاری دارد، ملاحسن آخوند، به عنوان نخست وزیر چگونه فکر می‌کند و سراج حقانی، معاون رهبر طالبان و وزیر داخله چطور می‌اندیشد.

وضعیت امنیتی در برخی مناطق رو به وخامت است. در ننگرهار روزانه دو یا سه مورد سر بریدن وجود دارد. فقر باعث اختلال در نظم و قانون می‌شود. وضعیت امنیتی در زمستان بدتر می‌شود، اما بهار چالش بزرگی برای افغان‌ها و برای طالبان خواهد بود، زیرا وضعیت اقتصادی بد است و درگیری‌های داخلی در حال بدتر شدن است. عوامل زیادی برای تسهیل جذب نیرو در داعش خراسان وجود دارد. از نیرو‌های دفاع و امنیت ملی افغانستان، گزارش‌هایی از مناطق مختلف دریافت می‌کنم که برای داشتن مقداری امنیت، داعش را بستر بهتری برای خود می‌بینند. من فکر می‌کنم داعش آن‌ها را می‌پذیرد.

فارین پالیسی: طالبان با چه چالش‌هایی روبرو هستند و چه چالش‌هایی را برای حامیان خود در پاکستان، ایران، روسیه و چین ایجاد کرده اند؟

*رحمت الله نبیل: رهبری طالبان به طور کلی در شرایطی سختی قرار دارد. اگر آن‌ها تغییراتی ایجاد کنند و افغان‌ها، تکنوکرات‌ها یا زنان تحصیل کرده را در سیستم خود بگنجانند، حمایت سربازان پیاده‌شان را که ۲۰ سال است، شستشوی مغزی داده‌اند که طالبان پیروز قانون شریعت را اجرا می‌کند، از دست خواهند داد. طالبان به نیرو‌های خود وعده داده است که زنان، تکنوکرات‌ها و کسانی که برای دولت دست نشانده اشغالگران آمریکایی کار می‌کردند، جایی در دولت نخواهند داشت. این تنها راه جذب جنگجو بود. اگر آن‌ها زیر بار فشار جامعه جهانی از مواضع خود کوتاه بیایند، موتور جنگی خود را از دست خواهند داد. رهبران طالبان می‌ترسند که نسل جوان افراطی مبارزشان به داعش خراسان که یک برنامه منطقه‌ای دارد، بپیوندد. اگر آن‌ها به دلیل ناتوانی در کاهش فقر یا مقابله با وضعیت اقتصادی آشفته‌ی کشور، حمایت مردم را از دست بدهند، این امر بر مشروعیت آن‌ها در سراسر منطقه تأثیر می‌گذارد. باید به این موضوع هم توجه داشت که روسیه، ایران، پاکستان، همه یک بازی دوگانه را به نمایش گذاشته اند که در صورت شکست طالبان، راه برای بازگشت شان باز باشد.

ایران در ابتدا به این فکر می‌کرد که پس از خروج ایالات متحده از منطقه می‌تواند با طالبان همکاری کند. مقامات تهران می‌خواهند با طالبان رابطه داشته باشند، زیرا این گروه تحت کنترل ایالات متحده نیست؛ بنابراین ایرانی‌ها می‌توانند با تجارت از طریق افغانستان فشار تحریم‌های آمریکا را کاهش دهند. اکنون، تهران می‌بیند که انحصار قدرت در دست یک گروه کوچک قرار دارد که نه شیعه است و نه هزاره، بنابراین نگران منافع استراتژیک خودش است.

روس‌ها بازی دوگانه‌ای را انجام می‌دهند و از طریق ازبکستان که می‌تواند به پروژه‌های بزرگ کمک کند و تاجیکستان که در صورت نیاز در آینده به پروژه‌ی مقاومت می‌پیوندد، هر دو رویکرد قدرت نرم و سخت را امتحان می‌کنند.

چینی‌ها در ابتدا هیجان‌زده بودند، زیرا فکر می‌کردند می‌توانند از طالبان برای کنترل جنبش استقلال ترکستان شرقی [گروهی اویغور که اقتدار پکن را در منطقه سین‌کیانگ چین به چالش می‌کشد]استفاده کنند. اما اکنون، آن‌ها می‌بینند اینطور نیست، زیرا سازمان‌های تروریستی منطقه‌ای قدرت بیشتری نسبت به طالبان در شمال افغانستان، جایی که جنبش در آن مستقر است، دارند.

در درون طالبان، حقانی‌ها کابل را تحت کنترل درآورده اند و سراج حقانی در حال تبدیل وزارت امور داخله به یک ابر وزارتخانه است که از طریق آن خواهان کنترل سرحدات، فرودگاه ها، پاسپورت ها، ولسوالان و روسای پلیس است. در واقع، او می‌خواهد بر بخش‌های امنیت و اطلاعات تسلط داشته باشد.

وزارت دفاع قوی نخواهد بود، زیرا طالبان‌ها فکر می‌کنند، چون با کشور دیگری نمی‌جنگند، نیازی به ارتش قوی ندارند و فقط یک نیروی ۶۰ تا ۷۰ هزار نفره کفایت می‌کند. چنین موضوعاتی موجب بروز تنش بین جناح‌ها می‌شود.

پاکستان تمام حمایت خود را از حقانی برای تبدیل شدن به یک “ابر وزیر” به کار گرفته است. اما آن‌ها نگران نحوه اجرای برنامه‌ها توسط طالبان هستند. اگر طالبان سقوط کند، پاکستان بهای بسیار گزافی را خواهد پرداخت، زیرا اسلام آباد ۲۰ سال سرمایه گذاری کرده و حمایت‌های بین المللی زیادی را از دست داده است. پاکستانی‌ها در تلاشند تا طالبان را متقاعد کنند که در ازای لابی برای به رسمیت شناخته شدن در سطح بین المللی، تکنوکرات‌های طرفدار پاکستان را در سیستم خود بگنجانند. آن‌ها نگران واکنش شدید طالبان پاکستان هستند، زیرا پیروزی طالبان در افغانستان روحیه همه گروه‌های افراطی را در سراسر جهان تقویت کرده است.

به طور کلی، طالبان با چالش‌های بسیار متفاوتی اعم از بین المللی، منطقه‌ای و داخلی روبرو است که شامل مواردی همچون فروپاشی اقتصادی، مقاومت زنان و نسل جدید است. افغانستان تغییر کرده، اما به نظر می‌رسد که طالبان تغییر نکرده است.

فارین پالیسی: طالبان با کنترل بازار جهانی هروئین و اخیراً حرکت به سمت متامفتامین‌ها همچنان بزرگترین کارتل تولید کننده و قاچاق مواد مخدر در جهان است. چرا این موضوع بیشتر مورد بحث قرار نمی‌گیرد؟

*رحمت الله نبیل: یکی از بزرگترین موضوعات در دستور کار روسیه، متقاعد کردن طالبان برای توقف تجارت مواد مخدر است، زیرا مسکو آسیب پذیری زیادی در این زمینه دارد. اما برخی کشور‌ها در منطقه از این موضوع سود می‌برند، به همین دلیل است که کسی در مورد آن صحبت نمی‌کند. تا آنجا که به کشور‌های غربی مربوط می‌شود، آن‌ها امیدوارند که با بهبود اوضاع در افغانستان، این وضعیت نیز به تدریج تغییر کند. ائتلاف غربی در طول ۲۰ سال حضور خود در افغانستان نتوانست کاری در مورد مواد مخدر انجام دهد و اکنون آن‌ها این موضوع را جدی نمی‌گیرند. به این دلایل است که هیچ کس در مورد مواد مخدر صحبت نمی‌کند.