«فرزاد رمضانی بونش» پژوهشگر و کارشناس مسائل منطقه‌ای طی یادداشتی اختصاصی به سیاست خارجی افغانستان در قبال کشور‌های منطقه‌ای پرداخت.

در این یادداشت آمده است: سیاست خارجی هر کشوری پیوندی ناگسستنی با سیاست داخلی و سیاست خارجی دارد. به بیانی سیاست خارجی، ادامه و بسط سیاست داخلی یک دولت و روابط با دولت‌ها و کشورهای دیگر است.

در این بین هر چند در دوران «حامد کرزی» وزارت خارجه افغانستان برای نخستین بار اصول سیاست خارجی این کشور را در ۱۱ ماده به عنوان یک سند رسمی تدوین کرد، اما درباره دولت وحدت ملی و نگاه آن به سیاست خارجی در یک سال گذشته چند نکته باید مورد توجه قرار گیرد.

در واقع از یک سو «محمداشرف غنی» در سخنرانی پس از اجرای مراسم تحلیف حلقه‌های سیاست خارجی افغانستان را با اهمیت حیاتی دانست و در ۵ حلقه کشورهای همسایه گرفته، کشورهای اسلامی، کشورهای غربی، آسیایی و سازمان‌های بین‌المللی تقسیم کرد.

از سوی دیگر نیز با توجه به نمایندگی عبدالله از جمعیت اسلامی افغانستان و توجه این جمعیت اسلامی به رویکردهایی چون سیاست مثبت و فعال و حفظ احترام ۲ سویه با کشورهای جهان، احترام به تمام میثاق‌ها و معاهدات و پیمان‌های بین‌المللی که دولت جمهوری افغانستان به آن ملحق شده است، پیگیری سیاست تنش زدایی در منطقه و جهان، دفاع از صلح و خلع سلاح جهانی در مسیر تحقق جهان خالی از جنگ و خشونت و سلاح هسته‌ای، جلوگیری از تسلط بیگانگان بر منابع طبیعی، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و امنیتی و دیگر شئونات کشور، تلاش در جهت تحقق مصالح و منافع ملی کشور با جهت دهی سالم سیاست خارجی توجه دارد.

باید گفت نگاه سیاست خارجی افغانستان در یک سال گشته ترکیبی از ۲ بخش بدنه دولت وحدت ملی است.

در این میان هر چند «صلاح‌الدین ربانی» در گذشته از ایجاد ثبات در سیاست خارجی افغانستان، تحکیم روابط افغانستان با کشورهای اسلامی و مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر سخن گفته بود.

وزارت خارجه نیز اعلام کرده بود که اصول بنیانی سیاست خارجی افغانستان را تسلیم مجلس شورای ملی افغانستان خواهد کرد، اما با این وجود هنوز ابهام‌هایی در مورد اصول دقیق سیاست خارجی افغانستان وجود دارد.

منتقدان داخلی

از نگاه ارگ طی ۲ سال از عمر دولت وحدت ملی امروزه بهترین رابطه به غیر از پاکستان با کشورهای منطقه وجود دارد و افغانستان با تمام کشورهای اسلامی رابطه بسیار قوی دارد .

در سال ٢٠١٦ در ورشو و بروکسل، اجماعی بسیار قوی در رابطه با پشتیبانی از افغانستان صورت گرفته است.

با این حال منتقدان معتقدند که از یک سو سال گذشته میلادى، سرمایه گذارى‌هاى چشمگیری در کشور صورت نگرفته و از سویی نیز سناتورهای سنا از نبود سیاست خارجی روشن و مدون دولت افغانستان انتقاد کرده و شماری از اعضای مجلس نمایندگان برگزاری نشست ۳ جانبه روسیه، پاکستان و چین را ضعف دیپلماسی حکومت افغانستان دانسته و از دولت خواسته‌اند تا خطوط اساسی سیاست خارجی کشور را روشن کند.

در همین راستا منتقدان بر این نظراند که با وجود اینکه سال ٢٠١٦ یکى از پر چالش‌ترین سال‌ها برای نیروهای امنیتی افغانستان، گسترش جنگ و… در افغانستان بود.

سیاست خارجی فردگرا، احساسی و ضعف در کنش قدرتمند مانع از حفظ و افزایش منافع ملی شده و وابستگی به قدرت های بزرگ مانند آمریکا موجب نبود استراتژی کنش محور در قبال بازیگران بیرونی شده است.

از این دید سیاست خارجی افغانستان از هماهنگی کافی در زمینه رابطه با پاکستان برخوردار نیست.

بررسی اجمالی سیاست خارجی افغانستان در سال ۲۰۱۶

از نگاه کابل افغانستان با شرکت در نشست‌های مهم جهانی بار دیگر پشتیبانی اروپا، امریکا و سایر بازیگران کمک کننده را برای سال‌های آینده بدست آورد.

چنانچه در یک سال گذشته تعهد کمک مالی ۲۲۰ میلیون دلاری عربستان، هند کمک نظامی و تعهد کمک یک میلیارد دلاری و پشتیبانی هند از روند صلح افغانستان، بسترسازی پایه‌‌های بنیادین همکاری‌های بلند مدت میان افغانستان و کشورهای اروپایی وجود داشته است.

همچنین نشست ورشو و آینده ۵ ساله افغانستان در خواست کمک‌های میلیاردی از کشورهای کمک کننده، پشتیبانی نیروهای امنیتی تا سال ۲۰۲۰، تعهداتی جامعه جهانی برای همکاری با افغانستان در بخش‌های اقتصادی، مبازره با فساد و پیکار با بنیادگرایی، امضا توافقنامه بندر چابهار، همکاری بیشتر در گشایش پروژه کاسا ۱۰۰۰، تعهد کشورهای اسلامی را برای پشتیبانی افغانستان در مبارزه با تروریسم، احیای پروسه کشورهای قلب آسیا، کنفرانس همکاری های اقتصادی منطقه‌ای برای افغانستان یا ریکا و… موجب شد که رهبران حکومت وحدت ملی برای جلب کمک‌های کشور‌های بیرونی خوب ظاهر شوند و افغانستان را در دستور کار جهان نگه‌ دارند.

همچنین توجه به افزایش جایگاه افغانستان در روابط اقتصادی و سیاسی آسیا نقطه پیوند میان خاورمیانه، آسیای میانه و جنوب آسیا تلاش و حضور در اجلاس نهادهای مهم منطقه‌ای از سارک تا شانگهای، ریکا در یک سال گذشته مشهودتر شد.

چنانچه گسترش ارتباطات با چین، گشایش راه آهن افغانستان با چین، گشایش خط آهن افغانستان و ترکمنستان و تلاش‌های موفق در منزوی کردن پاکستان در سطح منطقه و بین‌الملل نیز از نقاط مثبت دولت وحدت ملی افغانستان در سال ۲۰۱۶ میلادی محسوب می‌شود.

آنچه مشخص است در سال ۲۰۱۶ افغانستان در چهارچوب ضرورت‌ها و اولویت‌های داخلی چون چالش‌های امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حل این چالش‌ها و مشکلات، استقرار صلح و ثبات، تقویت روند بازسازی سیاست خارجی خود را تنظیم کرد.

افغانستان با روابط دوستانه با کشورها (جدا از رژیم اسرائیل)، توسعه روابط ، جلب پشتیبانی دنیا از افغانستان، رعایت توازن در روابط منطقه‌ای و بین‌المللی و… کوشش کرد نوعی اجماع جهانی برای مبارزه با هراس افکنی در سطح بین‌المللی بوجود آورد.

با این حال سیاست خارجی افغانستان در سال ٢٠١٦ تغییر گسترده‌ای نسبت به سال‌های گذشته نداشت و تنها تفاوت عمده در روابط با همسایگان در سال ٢٠١٦ در راستای مبارزه با تندروی و به انزوا کشاندن پاکستان در سطح بین المللی بود.

ادبیات افغانستان در ۲۰۱۶

در سال ٢٠١٦ ادبیات دیپلماتیک کابل- اسلام آباد به سوی اتهام‌زنی دوسویه رفت و کابل سیاست مدارا در قبال پاکستان را کنار گذاشت و گسترش روابط خارجی افغانستان با کشورهای رقیب پاکستان و دشمنان مورد پشتیبانی اسلام آباد را اندک اندک مد نظر قرارداد و روابط کابل-دهلی گسترش بسیار یافت.

گذشته از این متغیرهایی همچون بهبود روابط ایران با غرب و.. موجب شد تا کابل توجه ویژه و بیشتری به ایران داشته باشد و گام‌های ویژه‌ای برای افزایش روابط ایران برداشته و توجه نوینی به پیامدهای مثبت اقتصادی و ژئوپولتیکی توسعه چابهار برای افغانستان داشته باشد و بر سر موضوع مهاجرین و چگونگی بهره‌برداری از آب رودخانه هیرمند مذاکراتی نیز انجام دهد.

در همین راستا روابط عربستان با حکومت وحدت ملی افغانستان و کمک های این کشور کمک ویژه‌ای یافت و حکومت وحدت ملی در طی سال ۲۰۱۶ میلادی دست کمک به سوی عربستان دراز کرد.