«جمال‌الدین غیاثی» کارشناس مسائل افغانستان طی یادداشتی اختصاصی به بررسی نشست صلح مسکو برای افغانستان پرداخت.

در ادامه این یادداشت آمده است: نشست رهبران سیاسی افغانستان با نمایندگان گروه طالبان در مسکو از جنبه‌های گوناگون قابل ارزیابی و تحلیل است. مهم‌ترین این جنبه‌ها به رقابت‌های روسیه با ایالات متحده آمریکا مرتبط است.

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا در چندین دهه به عنوان تنها ابرقدرت جهانی به یکه‌تازی در میدان سیاست و نظامی‌گری جهانی پرداخت؛ امّا از آغازین سال‌های قرن ۲۱ روسیه، میراث‌دار اتحاد شوروی ضرورت حضور جهانی خود را بازیافت و مقابله با سیاست‌های آمریکا را در چهاگوشه جهان آغاز کرد.

افغانستان مکان جدید رقابت روسیه و آمریکا

این مقابله از کشور کوچک اروپایی اوکراین شروع و در کشورهای افغانستان، سوریه و عراق ادامه یافت و آخرین این مقابله و رقابت به کشور ونزوئلا در آمریکای جنوبی رسیده است که این روزها دارای دو رئیس جمهور است که یک مورد حمایت امریکا و دیگری مورد حمایت روسیه می‌باشد. ظاهرا جهان به سوی دو قطبی شدن و فعال شدن جنگ سرد پیش می‌رود.

طالبان از خاکستر جهاد افغانستان بر ضد اتحاد جماهیر شوروی برخاست و در بستر فساد و جنگ‌های داخلی حکومت گروه‌های جهادی بالید. به گفته «بی‌نظیر بوتو» نخست وزیر وقت پاکستان، طالبان را کشورهای آمریکا، انگلستان، عربستان و پاکستان به خاطر منافع مشترک خودشان ساختند و به حکومت رساندند.

پس از عملیات ۱۱ سپتامبر القاعده در نیویورک، حمله امریکا به خاک افغانستان و سرنگونی حکومت طالبان با همکاری امریکا، رابطه طالبان با امریکا دگرگون گردید. حالا ۱۸ سال است که طالبان با حکومت مورد حمایت آمریکا می‌جنگد و تلفات و خسارات بسیاری به این کشور وارد کرده است.

در سال‌های اخیر طالبان همچنان که مناطق بیشتری را از چنگ دولت افغانستان بیرون آورده و  در گسترش روابط خود با کشورهای جهان و منطقه نیز موفق بوده‌ است. طالبان که زمانی به عنوان یک گروه افراطی تروریستی در سطح منطقه شناخته می‌شد، حالا مورد حمایت کشورهای مهم و بزرگ منطقه قرار دارد. گفته می‌شود طالبان اکنون نه تنها از کشورهای حامی سنتی خود مانند پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی کمک دریافت می‌کند؛ بلکه این گروه مورد حمایت کشورهای روسیه، چین، ایران و برخی کشورهای دیگر قرار دارد.

از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ در ایالات متحده امریکا شک و تردیدها در ادامه جنگ در افغانستان و حمایت از نیروهای امنیتی افغانستان افزایش یافته است. صاحب‌نظران می‌گویند امریکا از جنگ فرسایشی در افغانستان خسته شده و به هر نحوی که بتواند خود را از این کشور بیرون خواهد کشید.

 آمریکا به دنبال حفظ منافع خود در افغانستان است

امّا این بدان معنی نخواهد بود که امریکا دست از افغانستان بردارد و آن را به رقبای جهانی و منطقه‌ای خود تحویل دهد؛ امریکا می‌خواهد در افغانستان بیشترین حضور را با کمترین تلفات و هزینه‌ها داشته باشد و این ممکن نیست مگر با ایجاد حکومتی مرکب از دولت کنونی و گروه طالبان. مهم‌ترین خواست آمریکا از این دولت حفظ منافع این کشور در افغانستان است.

تلاش‌های جدید زلمی خلیل‌زاد نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا برای صلح در افغانستان در همین راستا قابل ارزیابی می‌باشد. گفته می‌شود تلاش‌های خلیل‌زاد در مذاکره و تفاهم با طالبان مثبت بوده و توافقاتی بر سر آتش‌بس، ادارة موقت، خروج نیروهای خارجی و … در پی داشته است.

مذاکرات نماینده آمریکا با طالبان، روسیه را نگران کرده است. نگرانی روسیه این است که در پی مذاکره امریکا با طالبان، این کشور رژیم طرفدار خود را در افغانستان به قدرت برساند. روسیه‌ای که سال‌هاست از طالبان حمایت سیاسی و مالی می‌کند طبیعی است که اجازه ندهد طالبان به این آسانی باردیگر به چنگ آمریکا و کشورهای طرفدارش سقوط کند.

تلاش‌های روسیه در راستای صلح افغانستان و نشست اخیر مسکو بین نمایندگان طالبان و رهبران سیاسی افغانستان در همین جهت تحلیل و ارزیابی می‌شود؛ رقابت آمریکا و روسیه برای تسلّط بیشتر به طالبان که گمان می‌رود قدرت آینده افغانستان است.

نشست مسکو هرچند گفته می‌شود به ابتکار نهادهای مهاجرین افغانستانی مقیم روسیه تشکیل شده است؛ امّا ناظران سیاسی می‌گویند این نشست با اهداف روسیه و تلاش‌های این کشور در افغانستان هماهنگی دارد. در نشست مسکو هیئتی از طالبان و تعدادی از رهبران سیاسی افغانستان که بیرون از حکومت می‌باشند دعوت شدند.

حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین، محمّداسماعیل خان، عطامحمّد نور، یونس قانونی از رهبران جمعیت اسلامی، محمّد محقق رهبر حزب وحدت اسلامی مردم، گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی، شهنواز تنی از ژنرالان حکومت خلقی‌ها، عبدالسلام ضعیف از رهبران پیشین طالبان و چند تن دیگر دعوت شدند.

درباره این نشست دو موضوع مهم قابل بررسی می‌باشد: اوّل؛ مقایسه مذاکرات نماینده امریکا با طالبان با نشست مسکو و دوّم مواضع و خواسته‌های هر کدام از طرف‌ها درباره آینده کشور.

صلح تحمیلی نمی‌تواند ثبات را به افغانستان بیاورد

صلح، نیاز فوری مردم افغانستان است و به هر نحوی که تأمین شود، مطلوب است؛ امّا این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که تنها مذاکراتی می‌تواند به صلح و امنیت بینجامد که در میان نیروهای متخاصم افغانی صورت بگیرد. صلح تحمیلی و از بیرون راه به جای نمی‌برد و حتّی در حدّ یک مسکّن نمی‌تواند مشکل کشور را درمان کند.

چنان‌که جنگ تحمیلی از بیرون نتوانست صلح و امنیت را به ارمغان بیاورد. بزرگ‌ترین ضعف طرح صلح خلیل‌زاد نماینده امریکا این است در آن به نمایندگی از مردم افغانستان کسی و جناحی حضور ندارد. خلیلزاد با طالبان و کشورهای حامی آن پاکستان، عربستان و امارات مذاکره می‌کند؛ بدون آن‌که در این مذاکرات دولت افغانستان به عنوان نماینده مردم این کشور و یا رهبران گروه‌های سیاسی فعال حضور داشته باشند.

بدیهی است که نتیجه این مذاکرات مورد قبول مردم افغانستان قرار نمی‌گیرد. هرچند خلیل‌زاد اعلام کرده است که هدف او از این مذاکرات آماده کردن بستر برای مذاکره طالبان با دولت افغانستان است؛ امّا راهی را که خلیل‌زاد انتخاب کرده به این نتیجه مطلوب نخواهد رسید.  چنان‌که طالبان بارها اعلام کرده‌اند که حاضر نیستند با دولت دست نشانده افغانستان مذاکره کنند.

امّا تلاش‌های روسیه و نشست مسکو این امتیاز را دارد که در دو طرف میز مذاکره افغان‌ها نشسته‌اند؛ کسانی که از بخش‌هایی از مردم افغانستان نمایندگی می‌کنند. این ویژگی نشست مسکو، امیدواری‌های را ایجاد کرده است.

نشست مسکو گامی بزرگ در راه صلح افغانستان است

نشست کنونی مسکو بین رهبران سیاسی افغانستان و طالبان حتّی می‌تواند مهم‌تر از مذاکره بین طالبان و دولت افغانستان باشد. برای درک درست این موضوع باید به زمان مقاومت بازگردیم و ببینیم که کدام گروه‌ها و رهبران با طالبان در حال جنگ بودند.

اسماعیل خان، عطامحمد نور، محقق و قانونی در رأس مهم‌ترین گروه‌های بودند که جبهه‌های جنگ در برابر طالبان را ساخته و قدرت طالبان را به چالش کشیده بودند. حال اگر این رهبران و طالبان بتوانند در مسکو یا هرجای دیگری مذاکره کنند و به توافق صلح برسند، بدون تردید گام بزرگی در مسیر صلح و امنیت در افغانستان برداشته شده است.

بنابراین نشست مسکو در ادامه رقابت‌های روسیه با آمریکا ارزیابی می‌شود و از این نظر ممکن است صلح افغانستان را با مخاطرات و پیچیدگی‌های تازه‌ای روبه رو کند؛ امّا مذاکرات رهبران سیاسی کشور که مهم‌ترین رقبای طالبان هستند با این گروه، مردم را به تداوم مذاکره و سرانجام تحقق صلح امیدوار کرده است.

/انتهای پیام/